Аралас оқыту модельдері
Аралас оқыту
дегеніміз не?
Аралас оқыту (Blended Learning) – дәстүрлі аудиториялық сабақтарды және онлайн оқыту технологияларын біріктіретін білім беру моделі. Бұл тәсіл оқу процесінің икемділігін арттырып, студенттердің өзіндік жұмысына, интерактивті ресурстарды қолдануға және білім алуды жеке қажеттіліктеріне бейімдеуге мүмкіндік береді.
Аралас оқыту – мыналарды біріктіретін білім беру тәсілі:
·
мұғалімнің көмегімен оқыту
(бетпе-бет);
·
оқушының оқу жолын, уақытын,
орнын және қарқынын дербес бақылау элементтерін қамтитын онлайн оқыту;
·
бақыланатын және онлайн оқыту
тәжірибесін біріктіру.
Аралас оқыту Клейтон Кристинсен
институтының жоғары әсерлі аралас оқыту анықтамасына негізделеді. Бұл анықтама
білім беру нәтижелерінің сапасына әсер ететін маңызды педагогикалық компонентті
қамтиды. Жоғары тиімді аралас оқытудың басты ерекшелігі – онлайн ортада,
еркіндік пен таңдау кеңістігінде оқытудың дербестігін дамыту.
Аралас оқыту – мұғалімнің жетекшілігімен (бетпе-бет) және онлайн оқытуды
біріктіретін білім беру тәсілі. Аралас оқыту білім беру бағытын, уақытын, орнын
және оқу қарқынын, сондай-ақ мұғалім жетекшілік ететін және онлайн оқыту
тәжірибесін біріктіруді студенттің өзін-өзі бақылау элементтерін қамтиды.
Сонымен қатар:
· Онлайн орта
студенттерге оқу қарқынын, уақытын, орнын және жолын басқаруға мүмкіндік
береді. Бұл жоспарлау, өзін-өзі бақылау және өзін-өзі реттеу дағдыларын
дамытуға көмектеседі, сонымен қатар еркіндік пен таңдау береді;
·
Мұғалімнің көмегімен оқыту аралас
оқытудың маңызды бөлігі болып табылады. Мұғалімнің рөлі оқушылардың
қажеттіліктеріне байланысты өзгереді. Мұғалім мінез-құлық пен ойлау үлгілерін,
қарым-қатынас құру жолдарын көрсетеді. Жасөспірімдерге, студенттерге және ересектерге
тәрбиеші, кеңесші, фасилитатор көбірек қажет;
·
Желідегі
және мұғалім негізіндегі оқыту тәжірибесінің интеграциясы сыныптағы жұмыстың
белсенді түрін қамтиды. Мұндай іс-шаралар тәжірибеге бағытталған болуы керек.
Оларды өткізудің ең қолайлы форматы шағын топтарда (жобалармен жұмыс, үстел
ойындары және т.б.). Жобалар бойынша ұжымдық және жеке жұмыстар да мүмкін.
Аралас оқыту – бұл мұғалімнің қатысуымен оқытуды (бетпе-бет) онлайн оқытумен
біріктіретін және оқушының оқу жолын, уақытын, орнын және қарқынын өзін-өзі
бақылау элементтерін, сондай-ақ оқу тәжірибесін мұғаліммен және желіде
біріктіруді қамтитын білім беру тәсілі.
Әсіресе, оқу процесінде аралас
оқыту технологияларын қолдану перспективалы, ол қашықтықтан
оқыту технологияларының мүмкіндіктерін дәстүрлі оқыту формаларының
артықшылықтарымен біріктіреді. Студент оқу материалының бір бөлігін өз уақытын,
орнын белгілей отырып онлайн меңгереді, ал материалдың басқа бөлігін ЖОО
аудиторияларында оқиды. Мұғалімнің қатысуымен оқыту аралас оқытудың маңызды бөлігі болып табылады.
Мұғалім оқушыларға ойлау мен мінез-құлық үлгілерін, қарым-қатынас құру
тәсілдерін көрсетеді. Оқушылар неғұрлым жас болса, жас ерекшеліктеріне
байланысты мұғалімнің болуы соғұрлым маңызды болады. Мектеп жасына дейінгі
балалар мен бастауыш сынып оқушылары өздері үшін маңызды ересектердің
мінез-құлқы мен ойлау үлгілерін қабылдайды. Жасөспірімдерге тьютор, кеңесші,
аға жолдас керек. Онлайн орта студенттерге қарқынын, уақытын, білім беру
маршрутын және оқу орнын бақылауға мүмкіндік береді (және жауапкершілікті) және
өзін-өзі реттеуді, жоспарлау және бақылау дағдыларын дамытуға көмектеседі. Ең
бастысы: көптеген оқушылар үшін онлайн орта еркіндік пен жауапкершіліктің
бірінші және жалғыз орны болып табылады. Дәстүрлі оқытудағы тұрақты бақылаумен
біз балаларды жалпы еркіндіктің жоқтығына, жеке кеңістіктің жоқтығына және
таңдау мүмкіндігіне жетелейміз. Интернеттегі қадамдық бақылауды қосқаннан
кейін, біз біртұтас бағытты қатаң түрде орнатамыз (мысалы, сыныптағы барлық
балалар бір уақытта электронды оқулықтың беттерін "айналдырады"),
таңдау жоғалғаннан кейін, балалар онлайн-ортаны пайдалануға деген ұмтылысын
жоғалтады. Оқыту тәжірибесін мұғаліммен біріктіру және сабақта тәжірибеге
бағытталған тапсырмалар бойынша онлайн белсенді жұмыс түрлері. Көбінесе мұндай
әрекеттер шағын топтарда өтеді (бұл шағын жобалармен жұмыс, үстел үсті және
басқа ойындар және т.б. болуы мүмкін), дегенмен ұжымдық бөлінген ортаны ұйымдастыру
немесе жобалармен жеке жұмыс жасау мүмкін. Аралас оқытуды жүзеге асыру
нәтижесінде мұғалім шығармашылыққа уақыт бөледі, жұмысты күшейту мүмкіндігі
пайда болады және оқыту жекелендіріледі. Оқушылар пәндік, мета-пәндік және жеке
құзыреттіліктерін дамытады.
Аралас оқыту - жаңа білім беру стандартын жүзеге асырудың бір жолы.
Аралас оқытудың барлық жүйелерін ақпаратқа қол жетімділік, пайдалану қарапайымдылығы, баптау параметрлерінің икемділігі, оқу контентін басқару, пайдаланушыларды басқару, пайдаланушылар арасындағы қарым-қатынас, статистика және есептілік, құны және лицензиялық саясат өлшемдері бойынша бағалауға болады.
Аралас оқыту МОДЕЛЬДЕРІ
(ҮЛГІЛЕРІ)
Аралас оқыту үлгілерінің 40-тан астам түрлері бар. Ең танымал және тиімді үлгілері:
- Төңкерілген сынып
- Станцияның айналу үлгісі
- Зертханалық айналу үлгісі
- Икемді модель
- Жеке айналу моделі
- А ла-карт үлгісі (сұраныс бойынша)
- Жетілдірілген виртуалды модель
- Аралас онлайн оқыту
«Аралас оқытудың» негізгі модельдері
Айналу моделі
Айналу моделі - бұл модельдің ерекшелігі, ол:
– студенттер белгілі бір
уақыт аралығында әртүрлі оқу «станциялары» арасында аудиторияда қозғалады;
– ең болмағанда бір шағын
топ тапсырмаларды онлайн режимде орындауы керек, басқалары – бірігіп жұмыс
істеу тиімді болуы үшін қағаз бен қарындаштар немесе басқа құралдарды қолдана
отырып белгілі бір жоба бойынша жұмыс жасайды;
– студенттер сабақ барысында барлық «станциялардан»
өтуі керек.
Бекет ротациясы
Бекет ротациясы немесе Станцияның айналуы моделі (Station Rotation) – студенттерге бекітілген кесте бойынша станциялар бойынша айналуға мүмкіндік береді, мұнда станциялардың кем дегенде біреуі онлайн оқу станциясы болып табылады. Бұл модель бастауыш мектептерде жиі кездеседі, өйткені мұғалімдер «орталықтарда» немесе станцияларда ауысатыны бұрыннан таныс.
Бекет ротациясы немесе Жұмыс
аймақтарын айналу моделі (Station Rotation) – студенттер бір немесе бірнеше
(көп емес) аудитория ішінде әртүрлі «станциялар» арасында ауысып отыратын
курсты немесе пәнді ұйымдастыруға арналған модель.
«Бекет ротациясы» моделі бастауыш сынып білім алушылары
үшін өте қолайлы. Бұл модель бастауыш және орта мектепте жақсы жұмыс істейді,
бірақ сыныпта компьютерлер немесе планшеттер болуы, LMS пайдалану және топтық
жұмысты ұйымдастыру мүмкіндігі қажет.
Оқушылар оқу іс-әрекетінің түрлері бойынша үш топқа, яғни
сынып үш бекетке бөлінеді, әр топ өз бөлімінде станцияларында жұмыс істейді.
Олар: мұғаліммен жұмыс жасау бекеті, онлайн жұмыс жасау бекеті және жобалық
жұмыс жасау бекеті.
Білім алушылар топ бойынша кезекпен айналып барлық
бекеттерде жұмыс жасап шығады. Сабақ барысында олардың әрқайсысына бару үшін
станциялар топтар арасында қозғалады. Топтардың құрамы сабақтан сабаққа
педагогикалық тапсырмалары ауысады.
Мысалы, бір топ мұғалімнің басшылығымен жұмыс істей
бастайды, екіншісі компьютерлермен айналысады, үшіншісі кіші топтарға бөлінеді
және топтық топтарда жұмыс істейді. Екі станция болуы мүмкін - мұғаліммен жұмыс
станциясы және онлайн жұмыс станциясы. Бұл жағдайда мыналарды орындау
ұсынылады. Жобалық жұмыс сабақтары немесе интерактивті түрдегі сабақтар кем
дегенде әрбір үшінші-төртінші сабақтан кем емес жобалар.
Топтар шеңбер бойымен қозғалады: алдымен мұғаліммен жұмыс
істеген оқушылар топтық жобаларға көшеді, ал әрі қарай компьютерлерде жұмыс
істейтін онлайн оқыту аймағына көшеді.
Төрт станциясы бар нұсқа болуы да мүмкін - мұғаліммен
жұмыс станциясы, онлайн жұмыс станциясы, ұжымдық жоба бойынша жұмыс станциясы,
жеке өзіндік жұмыс станциясы. Саны электрондық құрылғылар оқушылар санына
топтардың санына бөлінеді.
Мысалы, 27 оқушыдан тұратын сыныпқа үш станцияда жұмысты
ұйымдастырған кезде 9 компьютер қажет болады.
Топтарға әр түрлі принциптер бойынша бөлуге болады,
мысалы:
- сабаққа дайындық, оны сабақтың басында шағын сауалнама
немесе үйде
- жүргізілген онлайн сауалнама арқылы анықтауға болады;
- үй тапсырмасын сәтті орындау;
- бақылау жұмысын орындау;
- алдыңғы тақырыптарды игерудегі олқылықтардың болуы;
- сабақ тақырыбына қызығушылықтың болуы (сауалнама жүргізу
қажет).
Мұғаліммен жұмыс станциясының мақсаты - әр оқушыға тиімді
кері байланыс беру.
Мұғалімнің кері байланысы білім сапасына барынша әсер
етеді, сондықтан кері байланыс сапасының артуы және мұғалімнің оқушымен
байланыс уақытының артуы оқу үлгеріміне оң әсер етеді. Мұғаліммен жұмыс
станциясында мұғалім өзі жұмыс істейтін балалар тобының ерекшеліктерін,
сондай-ақ топтарға бөлу және топтағы балалар санын азайту арқылы олардың жеке
ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік алады. Мысалы, егер сіз артта қалған топпен
жұмыс жасасаңыз, олар түсінбеген тақырыпқа көбірек көңіл бөліп, әр оқушыға бере
аласыз. Осы тақырып бойынша кері байланыс және қиындық тудыратын материалмен
жұмыс істеудің жеке жоспарын ұсыныңыз.
Нәтижесінде білім алушылар бір материалды 3 реттен
қайталап шығу мүмкіндігіне ие болады.
Іске асыруға қойылатын техникалық талаптар:
- сыныпта болуы;
- электрондық құрылғылар (интернетке кіру мүмкіндігі бар
немесе желіге біріктірілген) үш құрылғыға бір құрылғы есебінен;
- үш станцияда жұмысты іске асыру кезінде балалар (екі
станцияда екі балада бір құрылғы, төрт станцияда төрт балада бір құрылғы).
- үйде компьютерлерді немесе планшеттерді пайдалану қажет
емес.
Артықшылықтары:
- мұғалімге дифференциацияны жүзеге асыруға,
- әр сәтте шағын топпен жұмыс істеуге,
- сабақта жұмыстың интерактивті түрлерін қолдануға,
- тұрақты топтық жұмысты ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Кемшіліктері:
- егер пән бойынша оқу материалдары бар дайын LMS болмаса,
мұғалім LMS-те сабақ материалдарын дайындауы керек.
- оқушылардың саны: 1-ден 8-9-ға дейін;
- мұғалімге қойылатын талаптар: шағын топтармен жұмыс істей
білу, сараланған тәсілді жүзеге асыра білу, LMS-пен жұмыс істей білу, тьютор
болуға дайындық, сыныптың оқу мәдениетін қалыптастыра білу;
- Іске асырудың күрделілігі: бір мұғалім өз пәні үшін
жүзеге асыра алады.
Білім алушылар оқу қызметінің түрлері бойынша үш топқа бөлінеді, әр топ өз бөлігінде аудиторияда (станцияларда) жұмыс істейді: оқытушымен жұмыс станциясы, онлайн оқыту станциясы және жобалық жұмыс станциясы. Сабақ барысында топтар станциялар арасында олардың әрқайсысына бару үшін қозғалады. Сабақтан сабаққа топтардың құрамы педагогикалық міндетке байланысты өзгереді. Мысалы, бір топ оқытушының басшылығымен жұмыс істей бастайды, екіншісі компьютерлермен айналысады, үшіншісі кіші топтарға бөлініп, топтық жобаларда жұмыс істейді. Топтар шеңбер бойымен қозғалады және бір станциядан екіншісіне дәйекті түрде ауысады.
Бекет ротациясы моделінің схемасы
Төңкерілген сынып модель
Төңкерілген сынып
немесе Аударылған сынып моделі (Flipped Classroom) – студенттер уақытын және оқу қарқынын өз бетінше
басқара отырып, теориялық оқу материалын үйде оқиды, ал аудиторияда олар
материалды тереңірек меңгеру үшін талқылайды. Оқытушы тек фасилитатор рөлін атқарады,
осылайша даулы мәселелерді шешуге көмектеседі.
Flipped Classroom үлгісі сабақ уақыты мен үй тапсырмасы арасындағы дәстүрлі қатынасты өзгертеді. Студенттер үйде онлайн курстық жұмыстар мен лекциялар арқылы білім алады, ал мұғалімдер сабақ уақытын мұғалім басқаратын тәжірибе немесе жобалар үшін пайдаланады. Бұл модель мұғалімдерге сабақ уақытын дәстүрлі дәрістерді оқудан гөрі көбірек пайдалануға мүмкіндік береді.
Үйде білім алушылар Интернетке қол жеткізе отырып,
өздерінің электрондық құрылғыларын пайдалана отырып, онлайн-оқу ортасында жұмыс
істейді, жаңасымен танысады немесе зерттелетін материалды бекітеді. Аудиториялық
сабақта семинар, рөлдік ойын, Жобалық іс-әрекет және басқа да интерактивті
нысандарда өтуі мүмкін алынған білімді бекіту және өзектендіру орын алады. Бұл
модель аудиториядағы жұмыстың алдыңғы формасынан алшақтауға және сабақта
жұмыстың интерактивті түрлерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Жаңа
материалмен жұмыс істеу кезінде MOODLE сияқты LMS (оқытуды басқару жүйелері)
пайдалану мұғалімге оқушылардың жаңа материал туралы түсінігін бірден тексеруге
мүмкіндік береді. Ол үшін тиісті тапсырмаларды жасап, оларды LMS-ке жүктеу
жеткілікті. Әрбір білім алушының жаңа материалды игерудегі табыстылығы туралы
ақпарат оқытушыға сабақ сценарийін жедел түзетуге мүмкіндік береді. Мысалы,
оқытушы жаңа материалды ойдағыдай меңгерген білім алушылар үшін рөлдік ойын
ұйымдастыра алады және осы уақытта үйде жаңа материалмен таныспаған немесе оны
түсінбеген білім алушылар тобымен жұмыс істей алады. Төңкерілген класс-іске асырудың ең қарапайым моделі.
Алайда, әрдайым төңкерілген сынып аралас оқытудың жоғары стандарттарына сәйкес
келе бермейді, өйткені барлық оқытушылар интерактивті форматта сабақ өткізуге
дайын емес.
Төңкерілген сынып моделінің схемасы
Зертханалық ротация
модель
Зертханалық ротация моделі немесе зертханаларды айналдыру моделі (Lab Rotation) – оқу курсын ұйымдастыру моделі, «станциялардың» бірі компьютерлік зертханада өтеді, онда студенттер өздігінен онлайн режимде оқиды.
Зертханалық ротация моделі, станцияның айналуы сияқты, студенттерге бекітілген кесте бойынша станциялар бойынша айналуға мүмкіндік береді. Дегенмен, бұл жағдайда онлайн оқыту арнайы компьютерлік зертханада орын алады. Бұл модель мұғалімдермен және басқа кәсіпқойлармен икемді кесте құруға мүмкіндік береді және мектептерге бар компьютерлік зертханаларды пайдалануға мүмкіндік береді.
Зертханалық ротация моделін кез келген жастағы білім
алушылар үшін қолдануға болады, алайда олардың жас ерекшелігіне сәйкес онлайн
ортаның болғаны дұрыс.
Сабақтың біршама бөлігі кәдімгі сыныптарда өтеді, ал бір
сабақ лаборатория ретінде компьютерлік сыныпта өтеді. Онда білім алушылар бұрын
алған білімдерін бекітіп, тереңдете отырып, онлайн ортада жұмыс жасайды. Бұл
модель алдыңғы модельге қарағанда тиімділігі төмен, себебі құрылымда міндетті
жобалық ұжымдық жұмыстың болмауы, бірақ оны стационарлық компьютерлік сыныпты
немесе планшеттер класын қолдану арқылы жүзеге асыру оңайырақ. Зертханалық
ротациясы кез-келген жастағы оқушылар үшін өте жақсы жұмыс істейді, егер жасына
сәйкес онлайн-орта болса. Оқушылардағы сабақтардың бір бөлігі әдеттегі
сыныптарда өтеді, бірақ бір сабақта балалар компьютерлік сыныпқа, яғни
зертханаға ауысады, онда олар онлайн-ортада (LMS) жеке жұмыс істейді, алдыңғы
сабақтарда алған білімдерін тереңдетеді немесе бекітеді.
Бұл модель үйде оқушылардың жұмысынсыз жүзеге асырылатын
төңкерілген сыныпқа ұқсас. Интернеттегі ортада студенттер жаңа материалмен
таныса алады, бейнелерді қарау, түсінуді тексеретін сұрақтарға жауап беру,
сонымен қатар дағдыларды үйрете алады немесе жобалық жұмысқа қатысу. Бұл
оқушылардың үнемі онлайн режимінде жұмыс істеуінде тиімді болады. Ол үшін
бірнеше мұғалімдер жұмысты ұйымдастыруға келіседі.
Зертханалық ротациясы арқылы онлайн-оқу материалдарын
жасайды немесе таңдайды, бірыңғай оқу кеңістігін қалыптастырады және
әкімшілікпен олардың пәндері бойынша әрбір үшінші-төртінші сабақтың
компьютерлік сыныпта өткізілуі туралы уағдаласады. Мысалы, егер бір сыныпта
аптасына жеті сабақ өткізетін екі мұғалім келіссе, онда жеті сабақтың екеуі
компьютерлік сыныпта өтеді. Бұл екі сабақты әр түрлі күндерде өткізген, сонымен
қатар үлкен білім беру әсеріне қол жеткізген жөн.
Бір мұғалім компьютерлік сыныпта 3-5 сабақтың бірін
өткізген кезде оңай жүзеге асыруға болады. Бірақ бұл форма әдетте айтарлықтай
әсер етпейді, дегенмен бұл балаларға осы тақырып бойынша онлайн-ортада жұмыс
істеуге мүмкіндік береді. 1-сыныптан бастап зертханаларды айналдырумен сабақтар
өткізуге болады.
Іске асыруға қойылатын техникалық талаптар: мүмкіндік
аптасына кемінде бір рет компьютерлік сыныпта өз пәні бойынша сабақтар өткізу.
Үйде компьютерлерді немесе планшеттерді пайдалану қажет емес.
Артықшылықтары:
- мұғалімге LMS көмегімен пәндік білімнің өсу динамикасын
бақылауға мүмкіндік береді.
Кемшіліктері:
- егер пән бойынша оқу материалдары бар дайын LMS болмаса,
мұғалім LMS-те өз пәні бойынша материалдарды дайындауы,
- тренажерларды таңдауы немесе жаттығулар мен дағдыларды
тексеруге тапсырмалар немесе тесттер құрастыруы керек.
- модельде жобалық және топтық міндетті элементтер жоқ
жұмыс, сондықтан бұл аспектілер жоғалуы мүмкін.
- оқушылардың саны: 1-ден 10-11-ге дейін.
- мұғалімге қойылатын талаптар: LMS-пен жұмыс істеу
мүмкіндігі.
- іске асырудың күрделілігі: бір мұғалім өз пәні үшін
жүзеге асыра алады. Бірақ тиімділікті арттыру үшін бірнеше мұғалімдердің өзара
әрекеттесуі қажет.
Бұл модель құрылымда міндетті жобалық ұжымдық жұмыстың болмауына байланысты станцияларды айналдырудан гөрі тиімді емес, бірақ стационарлық компьютерлік сыныпты қолдану арқылы жүзеге асыру оңайырақ. Зертханаларды ротациялау кез-келген жастағы студенттер үшін өте жақсы жұмыс істейді, егер жасына сәйкес онлайн-орта болса. Сабақтың бір бөлігі аудиторияларда өтеді, бірақ бір сабаққа білім алушылар сабақ балалар компьютерлік сыныпқа (зертханаға) ауысады, онда олар онлайн-ортада (LMS) жеке жұмыс істейді, алдыңғы сабақтарда алған білімдерін тереңдетеді немесе бекітеді. Бұл модель үйде оқушының жұмысынсыз жүзеге асырылған төңкерілген сыныпқа ұқсас.
Зертханаларды
айналдыру моделінің схемасы
Жеке айналДЫРУ модель
Жеке айналу моделі немесе жеке ротация моделі
(IndividualRotation) – бұл араласқан
оқыту моделі, онда әр білім алушының жеке кестесі бар және оның әр қолжетімді
«станцияға» баруы міндетті емес. Кесте автоматты түрде жасалады (егер
университетте қажетті бағдарламалық жасақтама болса) немесе оқытушы жасайды.
Жеке айналдыру моделі студенттерге станциялар арқылы, бірақ мұғалім немесе бағдарламалық жасақтама алгоритмі белгілеген жеке кестелер бойынша айналуға мүмкіндік береді. Басқа айналу үлгілерінен айырмашылығы, студенттер міндетті түрде әрбір станцияға айналмайды; олар тек ойнату тізімдерінде жоспарланған әрекеттерге айналады.
Жеке айналу
моделі білім алушыларға мұғалім немесе программалық алгоритм құрастырып берген
жеке оқу кестесімен бекеттер бойынша айналып, тапсырма орындауға мүмкіндік
береді. Бірақ бұл модельдің басқа ротация әдістерінен ерекшелігі – білім
алушылар барлық бекеттерді айналып өтуге міндетті емес, олар алдын ала
өздерінің білім деңгейін, қажеттіліктерін, қабілеттерін ескеріп ұсынылған
график бойынша жұмыс жасайды.
Жеке айналу
моделі студенттердің мұғалім немесе бағдарлама (алгоритм немесе жасанды
интеллект) белгілеген жеке кестеге сәйкес станциялар арасында қозғала алатынын
болжайды.
Басқа
айналмалы модельдерден басты айырмашылығы, студенттерге міндетті түрде
станциядан станцияға физикалық түрде көшудің қажеті жоқ, керісінше олардың
маршрут парақтарында жоспарланған әрекеттерді орындау. Жеке айналымдарды
станцияның айналуынан ажырату көбінесе көзбен көру қиын. Айырмашылық студенттің
жеке тәжірибесінде. Әрбір студенттің оқу бағдарламасы алдыңғы күндердің оқу
нәтижелеріне (онлайн ортадағы деректер негізінде) негізделген күн сайын олардың
жеке қажеттіліктеріне бейімделеді.
Икемді модель
Икемді модель (Flex
Model) ‒ белгілі бір әрекет
офлайн режимде өтсе де, онлайн-құраушы студенттерді оқытудың негізі болып
табылатын оқыту курсы. Студенттер әртүрлі оқыту форматтарынан тұратын жеке,
икемді кесте бойынша жұмыс істейді. Оқытушы кез-келген кеңестерге қолжетімді
және студенттер негізінен университет аудиторияларында оқиды және жеке үй
тапсырмасын орындайды.
Flex моделі студенттерге қажеттіліктеріне сәйкес оқу әрекеттері арасында жылдам кестелер бойынша қозғалуға мүмкіндік береді. Онлайн оқыту - Flex моделіндегі студенттердің оқуының негізі. Студенттер курстың оқу жоспары мен мазмұны бойынша жұмыс істеген кезде мұғалімдер қажет болған жағдайда икемді негізде қолдау мен нұсқаулар береді. Бұл модель студенттерге олардың оқуын бақылаудың жоғары дәрежесін бере алады.
«Икемді» модельді жүзеге асыру өте қиын, бірақ жақсы
нәтиже алу мүмкіндігі жоғары, сонымен бірге ең перспективалы модель. Бұл
модельді өзін-өзі басқару дағдысы қалыптасқан жоғары сынып білім алушыларына
қолданған дұрыс. Әдетте, әр білім алушының жеке жұмыс орнын ұсынуға мүмкіндігі
болатындай үлкен орталық бөлмелер қолданылады. Әрбір білім алушының онлайн
жұмыс жасауға арналған жеке компьютері немесе планшеті болуы қажет. Бұл әдістің
негізгі идеясы білім алушылардың қандай да бір оқу қызметімен айналысу уақытын
шектемейтіндігінде. Білім алушылардың өз қажеттілігіне байланысты өзгеріп
отыратын жеке оқу кестесі болады. Бұл іске асыру ең қиын, онда жұмыс істеу үшін
студенттер өзін-өзі ұйымдастыру дағдыларын дамытуы керек, сондықтан икемді
модель әдетте жоғары сынып оқушыларында қолданылады.
Белгілі бір мектепте іске асыру оның физикалық
кеңістігіне байланысты. Әдетте үлкен орталық бөлме қолданылады, онда әр
оқушының жеке жұмыс орны бар — шағын кеңсе. Әр оқушының компьютері (немесе
планшеті) бар, екіншісінің көмегімен ол онлайн режимінде айналысады. Бұл
кеңістіктің периметрі бойынша шағын топтарда жұмыс істеуге, пікірталастарға,
сондай-ақ оқу зертханаларына арналған көптеген аймақтар бар. Сонымен қатар,
әлеуметтену аймағы бар, онда балалар дивандарға немесе османдықтарға араласуға
және үйренуге болады. Ең бастысы, оқушылар өз қажеттіліктерін ескере отырып,
еркін қозғалып, топтаса алады.
Икемді модельдің негізгі идеясы-студенттер ротация
модельдерінен айырмашылығы (жоғарыдан қараңыз) оқу іс-әрекетінің бір немесе
басқа түріне уақыт мөлшерін шектемейді.
Оның орнына әр оқушының қажеттілігіне қарай өзгеретін
икемді жұмыс кестесі бар. Егер бір пән бойынша мұғалімдер тобы болса, бұл пәнді
оқытуды икемді модельде бір немесе бірнеше параллельде жүзеге асыруға болады.
Икемді модель жүйеде көптеген шектеулер алынып тасталатынын болжайды: сабақтың
шекаралары, тақырыптардың шекаралары және т.б., және әр оқушы өз қарқынымен
қозғалуға мүмкіндік алады. Икемді модельде әр оқушы өзінің жоғары мақсатына
жететін жоғары үміт мәдениеті және мектептің осы мәдениетті құру және қолдау
қабілеті өзекті болады.
Іске асыруға қойылатын техникалық талаптар: біреуі қажет
әр оқушыға арналған компьютер немесе планшет, сонымен қатар мектеп кеңістігін
түрлендіру.
Артықшылықтары:
- оқытуды барынша дараландыруға;
- тіпті жекелендіруге қол жеткізу мүмкіндігі.
Кемшіліктері:
- іске асырудың күрделілігі.
- мұғалімге қойылатын талаптар: шағын топтармен жұмыс істей
білу, оқушылардың жеке жұмысын қолдай білу, оларға жеке траекториялар құруға
көмектесу, LMS-пен жұмыс істей білу, тьютор және фасилитатор болуға дайындық,
оқу мәдениетін қалыптастыра білу.
- іске асырудың күрделілігі: іске асыру үшін пікірлес
мұғалімдер тобы және әкімшіліктің қолдауы қажет.
Білім беру ұйымында икемді модельді жүзеге асыру оның
физикалық кеңістігіне байланысты. Әдетте жеке жұмыс орындары бар орталық үлкен
аудитория бар – шағын кеңселер. Әрбір оқушының компьютері (немесе планшеті)
бар, оның көмегімен ол онлайн режимінде оқиды. Орталық кеңістіктің периметрі
бойынша шағын топтарда жұмыс істеуге, брэнстормингке, сондай — ақ ғылыми
зертханаларға арналған көптеген пікірталас бөлмелері бар. Сонымен қатар,
әлеуметтену аймағы бар, онда студенттер дивандарға, османдарға және т.б.
орналастырылады және оқуды жалғастырады. Ең бастысы, білім алушылар өз
қажеттіліктерін ескере отырып, еркін қозғала және топтаса алады. Осылайша,
икемді модельде негізгі идея-білім алушылар ротация модельдерінен айырмашылығы,
оқу іс-әрекетінің белгілі бір түріне уақыт мөлшерін шектемейді. Икемді
модельдің негізгі идеясы-студенттер оқу іс-әрекетінің белгілі бір түріне уақыт
мөлшерін шектемейді. Оның орнына әркімнің қажеттілігіне қарай өзгеретін икемді
жұмыс кестесі бар. Бұл іске асыру ең қиын, бірақ сонымен бірге ең перспективалы
модель. Онда жұмыс істеу үшін студенттер өзін-өзі ұйымдастыру дағдыларын
дамытуы керек.
Икемді модель бүкіл мектеп пен бүкіл педагогикалық
ұжымның қатысуын, әрбір оқушы үшін жеке оқу жоспарының болуын және оқушы
тарапынан олардың оқуын бақылаудың жоғары деңгейін болжайды.
Икемді моделінің схемасы
Өздігінен араластыру моделі
Өздігінен араластыру моделі (La Car te
Model) ‒ студент курсты толығымен онлайн режимде өтеді және
университеттегі немесе оқу орталығындағы сабақтарға қатысады. Бұл модельде
оқытушы онлайн-оқытушы. Білім алушылар онлайн-курсты оқу орнында (егер
жабдықтар мен аудиториялар мүмкіндік берсе) немесе үйде оқи алады. Бұл модельді
барлық оқу пәндеріне қолдануға болмайды, себебі онлайн курстар университетте
топпен және оқытушымен өтетін пәндермен араластырылуы керек (әлеуметтік
аспект).
A La Carte моделі студенттерге басқа да бетпе-бет курстарға қоса, онлайн режимінде жазба мұғалімі бар онлайн курстан өтуге мүмкіндік береді, бұл студенттерге кестелеріне көбірек икемділік береді. A La Carte курстары мектептер Жетілдірілген орналастыру немесе таңдау курсы сияқты белгілі бір оқу мүмкіндіктерін қамтамасыз ете алмаған кезде тамаша нұсқа болуы мүмкін, бұл оны аралас орта мектептердегі танымал үлгілердің біріне айналдырады.
Өздігінен араластыру моделінің схемасы
A La Carte
(талап бойынша) моделі студенттерге басқа бетпе-бет курстарға қосымша онлайн
нұсқаушымен асинхронды онлайн курстарды өтуге мүмкіндік береді, бұл көбінесе
студенттердің кестелеріне икемділікке мүмкіндік береді. A La Carte курстары
мектепте күндізгі оқытушы болмаса, пәнге физикалық кеңістік немесе элективті
курстарды оқу үшін жақсы нұсқа болып табылады.
Байытылған Виртуалды ОРТА модель
Байытылған виртуалды орта моделі (EnrichedVirtual model) – бұл курс моделінде студенттер оқытушының қатысуымен курстың бір бөлігін
офлайн режимде (бетпе-бет) өткізіп, содан кейін жеке тапсырмаларды өздері
орындауы керек. Онлайн-оқыту студенттерді оқытудың негізі болады, әсіресе
студенттер университеттің аудиторияларынан алыста болған жағдайда, оқу пәнінің
оқытушысы, әдетте, онлайн және офлайн режимде жұмыс істейді.
Байытылған виртуалды орта модель студенттерге курстық жұмыстардың көп бөлігін үйде немесе мектептен тыс уақытта онлайн режимінде орындауға, бірақ мұғаліммен қажетті бетпе-бет оқу сабақтарына қатысу үшін мектепке баруға мүмкіндік беретін толық уақытты онлайн мектепке балама болып табылады. Төңкерілген сыныптан айырмашылығы, Байытылған виртуалды бағдарламалар әдетте күнделікті мектепке баруды қажет етпейді; мысалы, кейбір бағдарламаларға аптасына екі рет қана бару қажет болуы мүмкін.
Байытылған виртуалды орта моделінің схемасы
Байытылған
виртуалды орта моделі – бұл күндізгі онлайн-мектептің баламасы, ол білім
алушыларға мектептегі мұғаліммен міндетті сабақтардан өтіп, онлайн-курстық
жұмыстың көп бөлігін үйде өткізуге мүмкіндік береді. Төңкерілген сынып моделіне
қарағанда бұл модельде мектепке күнде бару міндетті емес, мысалы, курсқа
байланысты білім алушылар аптасына екі рет баруы мүмкін.
Байытылған виртуалды
модель онлайн мектепке балама болып табылады және студенттерге курстық жұмыстың
көп бөлігін үйде немесе мектептен тыс онлайн режимінде орындауға мүмкіндік
береді, бірақ мұғалімнен міндетті түрде бетпе-бет оқыту үшін мектепке барады.
Ауыстырылған сыныптан айырмашылығы, байытылған виртуалды үлгісі бар
бағдарламалар әдетте мектепке күнделікті қатысуды қажет етпейді; кейбір
бағдарламалар аптасына бір немесе екі күн ғана қатысуды талап етуі мүмкін.
Аралас онлайн оқыту
Blended online learning - синхронды және асинхронды
оқытуды біріктіретін білім беру тәсілі:
- мұғалімнің қатысуымен оқыту (бетпе-бет) (синхронды
онлайн)
- онлайн ортада немесе офлайн кеңістікте студент кем
дегенде ішінара болған кезде өз бетінше оқу. өз жолын, уақытын, орнын және оқу
қарқынын бақылау (асинхронды)
- өздігінен жүретін және бақыланатын оқу тәжірибесін біріктіру - топтық форматтарда.
АРАЛАС ОҚЫТУ ПАНДЕМИЯ КЕЗІНДЕ
Пандемия кезінде, сондай-ақ бітіргеннен кейін аралас
білім беруді қамтамасыз етудің сөзсіз факторы білім беру процесінің цифрлық
трансформациясы болып табылады. Жаңа шындықтағы ең табысты университеттер
қызметі толығымен цифрланған және студенттердің өзара әрекеттесуінің
әрқайсысының талаптарына сәйкес келетіндер болады.
Оқу жолында келесі трансформацияға көзқарастар беріледі:
-
хабардарлық;
- қатысу;
- білім
беру процесі;
- білім
беру нәтижелерін бағалау.
Хабардарлық (Awareness). Жұмысқа орналасу процесін сәтті
басқарудың кілті екі жақты болады. Бір жағынан, студенттер жақсы хабардар болуы
керек, қажетті уақытта қажетті ақпаратқа қол жеткізуі керек; университеттер
оларға шешім қабылдауға басшылық ете алады және көмектесе алады, мысалы,
чатботтар мен дауыстық көмекшілерді пайдалану.
Университеттер өздерінің бизнес-процестерін қайта қарап,
жаңа жағдайда бәсекеге түсу үшін жаңа маркетингтік стратегияларды қабылдауы
керек. Екінші жағынан, білім беру мекемелері студенттерге басынан бастап
өзіне-өзі қызмет көрсетуге және автоматтандыруға бағытталған цифрлық тәжірибені
ұсына алуы керек, бұл студенттерге университетке түсу үшін құжаттарды тапсыру
кезінде университеттің цифрлық кеңістігін оңай шарлауға мүмкіндік береді.
Қатысу (Engagement). Жаңа контексте ерекшелену үшін
студенттер үшін есте қаларлық цифрлық тәжірибе жасау қажет болады. Бұл тіпті
әрбір нақты студент үшін теңшеу мәнінсіз мүмкін емес: пайдаланушының
қажеттіліктері мен үміттеріне сәйкес тәжірибе ұсыну үшін 360 градустық көру мүмкіндігі
бар "DXP" технологияларымен жұмыс істеу маңызды болады. Сонымен
қатар, жұмыс үстелдері мен планшеттерден смартфондарға дейін әртүрлі арналар
мен мобильді құрылғылар түрлері арқылы білім беру мекемелерінің барлық
шешімдерін дәйекті және кедергісіз енгізуге ықпал ететін технологияның
маңыздылығын есте ұстаған жөн.
Білім беру процесі
(Education). Синхронды тұтынушылық
құралдар енгізілуі керек. Бұл құралдар студенттермен сабақтан кейін, кампуста
да, одан тыс жерлерде де жұмыс істеуге мүмкіндік береді, нақты уақыт режимінде
өзара әрекеттеседі. Сонымен қатар, кейінірек қосылуды немесе тапсырманы біраз
уақыттан кейін орындауды қалайтын студенттер үшін асинхрондауды қосу қажет,
мысалы, LMS типті құралдарды пайдалану. Пандемия кезіндегідей физикалық мазмұнды
цифрлық форматқа ауыстырудың орнына, оқытудың аралас тәсілін басынан бастап,
яғни білім беру мазмұнын жасағаннан бастап қарастыру қажет. Сонымен қатар,
адамның әртүрлі онлайн оқыту әрекеттерімен өзара әрекеттесуін сақтауға
мүмкіндік беретін xAPI сияқты жаңа eLearning стандарттарының арқасында жасанды
интеллект әдістерімен біріктірілген толық жеке оқыту траекториясын, сондай-ақ
ұсыныстарды ұсынатын оқушылардың өзара әрекеттесуі туралы 360 градус көріністі
қамтамасыз ететін деректер мен ақпарат алынады. Үйлесімділік студент үшін де,
оқытушы үшін де біртұтас және үздіксіз өзара әрекеттесуді қамтамасыз етудің
кілттерінің бірі болып табылады.
Білім беру нәтижелерін бағалау
(Assessment). Білім
беру үдерісін трансформациялау қашықтықтан бағалау
міндетін қояды. Бұл
тұрғыда жеке тұлғаға кепілдік
беру, көмектің
болмауы немесе студент
ретінде көрінбеу өте маңызды.
Бұл жағдайда
шешім бағалау
процестерін цифрландыруға мүмкіндік беретін электрондық құжат айналымы технологиясы
болып табылады. Бұл технология
студенттің жеке басын тексеру
және емтихан
кезіндегі белсенділігін бақылау үшін
жасанды интеллект пен
бетті тануды қолданады, осылайша
бетпе-бет емтихандардың тұтастығы мен
сапасын, тіпті желіде
де сақтайды.
Сонымен, студенттік дәрежені
қалыптастыру да цифрландырылуы
керек. Бұл салада
Blockchain технологиясы түлектерге бірегей,
жұмыс беруші тексеретін, рұқсатсыз
кіруден қорғалған өмірлік
белгілерді ұсына отырып, Цифрлық тіркелгі
деректерін берудің жаңа
стандартына айналуда.